Hoe jouw brein je kwelt bij veranderingen
- Rubriek
- Artikel
- Datum
- 6 november 2019
- 5 minuten leestijd
Een gewoonte doorbreken? Iedereen die ooit een goed voornemen heeft gehad, weet dat dit net zo lastig is als het oplossen van de Brexit. En de schuldige, dat is je brein. Neurowetenschapper dr. Ilja Sligte geeft tips om je brein te slim af te zijn en veranderingen daadwerkelijk kans van slagen te geven.
Lisa (38) deed alles en wist alles. Iedereen keek dan ook naar haar toen de werkzaamheden van een vertrekkende collega opgevangen moesten worden. Maar Lisa zat stilletjes ongelukkig te wezen door alle extra taken die hun weg naar haar bureau vonden.
Toen ze langs vacatures scrolde en haar enthousiasme voelde groeien, besefte ze: het moet anders. Haar partner stimuleerde haar zich eerst eens uit te spreken voordat ze van baan zou switchen. Na een open gesprek met het team werd het werk beter verdeeld en steeg Lisa’s werkplezier weer in de plus.
Na een maand gaf ze echter toe aan een dringende hulpvraag, omdat ze als enige van het team wist hoe het moest. Dat was het makkelijkste voor iedereen en er was tenslotte haast bij. Steeds vaker zei ze weer ‘ja’ en schoven de verantwoordelijkheden terug op haar schouders. Na een jaar van toch grenzen proberen te stellen, teleurstelling en werken met tegenzin vond ze een andere baan.
Patronen de baas
Of je nu je functie wilt begrenzen zoals Lisa, duidelijker wilt communiceren of meer denkt in termen van een ingrijpende carrièreswitch. Elke (zelf)opgelegde verandering vraagt om nieuwe patronen. Maar bovenstaande situatie van terugvallen in oud gedrag herkent iedereen wel. Kun je grip krijgen op je patronen?
Ja, weet dr. Ilja Sligte, mits je rekening houdt met de beperkingen van het brein. Hij is sinds 15 jaar cognitief neurowetenschapper en universitair docent bij de Universiteit van Amsterdam en SUAS. Ontdek hoe het brein werkt en hoe je het te slim af kunt zijn.
Energiezuinige processor
‘Het brein is geneigd zo min mogelijk energie te verbruiken,’ legt Ilja uit. Het deel van de hersenen dat routines aanstuurt, de basale ganglia, vraagt weinig brandstoffen. Bij veranderingen kun je echter niet meer leunen op gewoontes. Op dat moment neemt de prefrontale cortex het over, die keuzes maakt en problemen oplost.
‘De prefrontale cortex vreet alleen energie en is daarom ook snel uitgeput. Je kunt bij veranderingen tenslotte niet op je automatische piloot handelen, maar moet juist bewust vertragen, strategischer nadenken en gecontroleerder bezig zijn, wat onzekerheid en stress kan veroorzaken,’ vertelt de wetenschapper.
Dreiging aan de deur
Daarnaast schuwt het brein veranderingen ook om een andere reden: ze bedreigen de gevestigde orde. Oók als je ongezonde patronen wilt vervangen; dat is het brein om het even. Auteur David Rock stelt in zijn boek ‘Your brain at work’ dat ieder mens vijf gemeenschappelijke drivers heeft: autonomie, rechtvaardigheid, zekerheid, sociale verbinding en status.
‘Het is bedreigend als deze in het gedrang komen, wat vaak gebeurt bij veranderingen,’ weet Ilja. Bij Lisa zie je bijvoorbeeld dat zij als enige werd aangewezen als vervanger, wat wringt met de driver rechtvaardigheid. Zodra het brein een dreiging constateert, wordt het limbisch systeem overactief, het hersendeel dat onze emoties regelt. Dat belemmert helder nadenken; onze emoties nemen het over. ‘We komen in de rode zone,’ legt Ilja uit, ‘waarin we zwartkijken en geen impasses kunnen doorbreken. Dat wil je voorkomen.’
Bewaken als een pitbull
Emoties bestaan uit naartoe-reacties (nieuwsgierigheid, geluk) en weg-reacties (angst, verdriet). Het limbisch systeem besluit dit automatisch en meer dan eens onterecht negatief. Ilja: ‘De truc is dan om de beloningen te maximaliseren en de dreigingen te minimaliseren.’
Maar de positieve kanten van de verandering bekijken, heeft pas zin op het moment dat het limbisch systeem stopt met overuren draaien en je prefrontale cortex weer aan het werk kan. Lisa wilde direct vluchten naar een nieuwe baan. Ze had haar partner nodig om dit te helpen rationaliseren en eerst naar oplossingen te kijken binnen haar huidige functie.
Door de pijnpunten te erkennen en te herkennen wanneer je een boosheid- of angstresponse hebt, kun je grip krijgen op je emoties. Bewustwording biedt ruimte om anders te reageren en uit de rode zone te komen. Daarnaast wil je je drivers bewaken als een pitbull. Hoe? Mee kunnen denken, duidelijke doelen, beslissingsvrijheid en een veilige omgeving brengt je in een naartoe-reactie. Zodra Lisa het heft in eigen hand nam, hervond ze het plezier in haar werk.
Aandacht gehijackt
Echter blijft de extra belasting van de prefrontale cortex ook dan een issue. Onderschat niet hoe belangrijk rust en tijd zijn bij veranderingen. Door een combinatie van drukte en verantwoordelijkheidsgevoel viel Lisa terug in oude patronen. Alleen in rust kan de prefrontale cortex geactiveerd worden en kun je om oude oplossingen heen denken. Een hoge werkdruk biedt ook geen ruimte om nieuwe automatismen eigen te maken.
De truc? Kiezen waar je je wel en niet op focust. En met collega’s goede afspraken maken over smartphonegebruik, e-mailetiquette en bereikbaarheid. Om optimaal gebruik te maken van onze breinkracht, is het nodig om een half tot 2 uur ongestoord aan een taak te werken. Ilja hekelt dan ook de smartphone. Of beter gezegd: de manier waarop we die gebruiken. ‘Onze aandacht wordt gehijackt door de continue stroom aan informatie die we binnenkrijgen.’
Afrekenen met afleidingen
Die stoorzenders in de vorm van mails, notificaties en vragende collega’s tikken aan. David Rock (2009, p. 47) beschrijft dat afleidingen ruim 2 uur per dag opslikken. Je spendeert gemiddeld 11 minuten aan een taak voordat je afgeleid wordt. Daarna duurt het bijna een half uur om terug te keren naar je originele taak.
‘Je hoeft niet altijd bereikbaar te zijn. Bedenk vooral: wat heb jíj nodig om je werk goed en leuk te doen?’ tipt Ilja. Alleen dan voorkom je dat je geleefd wordt en terugvalt in oude patronen. Maak prioriteit van wat jij belangrijk vindt!
Vond je dit interessant?
Wil jij door dr. Ilja Sligte en zijn collega's persoonlijk geïnspireerd worden? Dat kan! Tijdens de eendaagse masterclass Het werkende Brein leer je de beperkingen van het brein te omzeilen.
Bron
Rock, D. (2009). Your Brain at Work: Strategies for Overcoming Distraction, Regaining Focus, and Working Smarter All Day Long. New York, United States of America: HarperCollins.
