Assertiviteitstraining is goed voor jezelf én voor je organisatie

Wanneer je subassertief reageert, blijf je uiterlijk onbewogen: je laat zo min mogelijk je pijn en irritatie merken. Maar je voelt die natuurlijk wel.
Bij een assertieve reactie daarentegen spreek je uit wat je voelt: ‘Au!’

Wat is assertiviteit?

Iemand die assertief reageert, komt op een goede manier voor zichzelf op, zonder de ander onnodig te kwetsen. Je durft voor je eigen mening en wensen uit te komen, laat anderen niet over je grenzen heen gaan en je uit je gevoel. Wie subassertief optreedt, laat over zich heen lopen en verliest onnodig energie door vijandige gevoelens ten opzichte van de ander. Dit gedrag veranderen is een langdurig traject. Veel mensen hebben moeite zich assertief op te stellen. Daarom worden er al decennialang assertiviteitstrainingen gegeven.

Jaren zeventig

Een van de grondleggers van deze trainingen is Jan Schouten, psychotherapeut en organisatie-adviseur. In 1974 promoveerde hij met het proefschrift ‘Vrijheid in het werken’. Daarin behandelde hij het gebrek aan vrijheid en autonomie van productiewerkers in die tijd. Hoe minder autonomie een werknemer ervaart, hoe groter de machteloosheid en frustratie die ontstaan. Om deze negatieve spiraal te doorbreken, moesten werknemers assertiever worden, concludeerde Schouten.

Destijds was er nog weinig aandacht voor het welzijn van werknemers. Leidinggeven gebeurde vooral directief en maar weinig medewerkers spraken zich uit als iets hun niet beviel. De assertiviteitstraining die Schouten ontwikkelde en waarmee hij zelfs op televisie kwam, mondde in 1980 uit in de oprichting van zijn eigen bedrijf: Schouten & Nelissen.

Anno nu is er nog altijd grote vraag naar Schoutens training, al zijn er tegenwoordig ook andere behoeftes dan toen: zoals de balans tussen werk en privé. En de nieuwe dimensie van thuiswerken, ook na de coronapandemie.

Aandacht voor persoonlijke effectiviteit

Ander verschil met vroeger is dat organisaties de laatste jaren meer aandacht besteden aan de persoonlijke effectiviteit van hun medewerkers. Persoonlijk effectieve werknemers hebben inzicht in hun kennis én vaardigheden en zijn in staat die zo goed mogelijk tot hun recht te laten komen. Daardoor werken ze efficiënt, met plezier en zonder extreme inspanning. Onder persoonlijke effectiviteit vallen ook samenwerken en communiceren – en dus assertiviteit. Assertieve medewerkers werken makkelijker samen met anderen en functioneren beter in een groep. Dit komt ten goede aan de teamprestaties en is dus beter voor de organisatie.

Hoe kom je nu op voor jezelf?

Zoals gezegd, kost het tijd om je eigen assertiviteit te vergroten. Het begint met jezelf af te vragen in welke situaties je niet adequaat reageert en hoe dit komt. Het helpt om, zoals Schouten zelf zegt, te ontdekken aan welke sleutels je kunt draaien om dit patroon te doorbreken.

Misschien kun je de spanning van een confrontatie niet aan en ga je situaties vermijden. Andere mogelijkheid is dat mensen om je heen het wel makkelijk vinden dat je je altijd wegcijfert, en dat door schouderklopjes en complimentjes in stand houden. Het kan ook zijn dat je het moeilijk vindt om tegenover je leidinggevende de juiste woorden te vinden voor: ‘Ik wil dit niet’, ‘Ik begrijp je niet’ of ‘Waarom doe je dit?’.

Oefenen

Als je de sleutels gevonden hebt, komt het aan op oefenen met ander, adequater gedrag. Oefen bijvoorbeeld met te zeggen wat je vindt en wat je wilt: ‘Ik heb nu geen tijd om te praten.’ Of: ‘Ik weet niet hoe jij het vond, maar dat gesprek van laatst zit me niet lekker.’

Oefen ook met te reageren op de (negatieve) reacties van anderen. Bijvoorbeeld: ‘Ik kan mij best voorstellen dat het niet prettig is om te horen wat ik zeg, maar ik ben niet tevreden over hoe de samenwerking nu gaat. En ik wil graag samen met je bekijken hoe we dit kunnen verbeteren.’

Samenwerken

Je zult merken dat er bij een assertieve reactie een vorm van ontlading plaatsvindt: je uit je ongenoegen, je geeft je grenzen aan. Na afloop zul je je prettiger voelen. Je hebt je zelfrespect vergroot en je staat nu weer ‘neutraal’ ten opzichte van de ander. Er blijft geen wrevel hangen, je verliest geen energie aan vijandige gevoelens of spanningen.

Dit is niet alleen prettiger voor jezelf, maar ook voor je (werk)omgeving. Wanneer irritaties uit de lucht zijn, verloopt het samenwerken met collega’s ook beter. Er ontstaat meer ruimte voor inspiratie en motivatie. Dit zal gevolgen hebben voor je hele team.

Gaandeweg zul je je ook zelfverzekerder voelen in allerlei situaties: zomaar bij een collega binnenlopen en vragen of hij koffie wil. Op de nieuwe directeur afstappen voor een korte kennismaking. Of, een graadje moeilijker: een paar collega’s bij elkaar roepen om je initiatief te bespreken waarmee je al langer in je hoofd rondloopt.

Wil je beter voor jezelf leren opkomen?

Zodanig optreden dat anderen niet de baas over jou spelen? Prettiger samenwerken met collega’s? Doe dan de training Assertiviteit Intensief.

BEKIJK DE TRAINING